درمان برق زدگی چشم
برق زدگی چشم، که در علم پزشکی با نام کراتیت ناشی از اشعه ماوراء بنفش شناخته میشود، یک عارضه دردناک اما اغلب موقتی است که در اثر قرار گرفتن قرنیه چشم در معرض تابش شدید اشعه فرابنفش رخ میدهد. این وضعیت مشابه آفتابسوختگی پوست است، با این تفاوت که لایه سطحی و حساس قرنیه را تحت تأثیر قرار میدهد. جوشکاری بدون استفاده از محافظ چشم مناسب، اصلیترین و شایعترین علت این آسیب است، اما منابع دیگری مانند دستگاههای برنزهکننده، بازتاب نور خورشید از روی برف یا آب نیز میتوانند منجر به آن شوند. علائم معمولاً چند ساعت پس از مواجهه با منبع نور بروز کرده و شامل درد شدید، احساس وجود شن در چشم، اشکریزش و حساسیت شدید به نور است. درک صحیح علل، علائم و روشهای درمانی اولیه برای مدیریت این وضعیت و جلوگیری از آسیبهای دائمی به بینایی از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله نور مطهری به بررسی جامع بهترین راهکارهای درمانی، از اقدامات خانگی فوری تا زمان مناسب برای مراجعه به متخصص، میپردازد تا اطلاعات دقیقی را در اختیار افراد آسیبدیده قرار دهد.
● برق زدگی چشم در اثر آسیب دیدن قرنیه توسط اشعه فرابنفش شدید، مانند جوشکاری، ایجاد میشود.
● درمانهای فوری خانگی شامل استفاده از کمپرس سرد و استراحت در محیط تاریک برای کاهش درد و التهاب است.
● از مالیدن چشمها یا استفاده از قطرههای چشمی بدون تجویز پزشک باید به طور جدی خودداری شود.
● در صورت ادامه درد بیش از ۲۴ ساعت، کاهش دید یا مشاهده ترشحات، مراجعه فوری به چشمپزشک الزامی است.
علت برق زدگی چشم چیست؟
علت اصلی برق زدگی چشم، قرار گرفتن بدون محافظت در برابر پرتوهای قدرتمند فرابنفش است. این پرتوها به لایه خارجی قرنیه، یعنی اپیتلیوم، آسیب وارد کرده و باعث التهاب و تحریک شدید پایانههای عصبی موجود در آن میشوند. شایعترین منبع این تابش، قوس الکتریکی حاصل از دستگاههای جوشکاری است که به همین دلیل این عارضه به «چشم جوشکاران» نیز معروف است. با این حال، منابع دیگری نیز میتوانند به همان اندازه خطرناک باشند. تختهای برنزهکننده، لامپهای هالوژن پرقدرت، و حتی بازتاب شدید نور خورشید از سطوحی مانند برف، آب یا شنهای روشن (که به آن برفکوری میگویند) از دیگر علل رایج این آسیب هستند. نکته مهم این است که آسیب ناشی از اشعه فرابنفش تجمعی است و علائم آن بلافاصله ظاهر نمیشوند، بلکه معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ساعت پس از مواجهه فرد با منبع نور بروز میکنند. به همین دلیل، بسیاری از افراد در لحظه وقوع حادثه متوجه آسیب وارده به چشمان خود نمیشوند و درد و ناراحتی را با تأخیر تجربه میکنند.
نشانه های رایج آسیب دیدگی چشم
علائم برق زدگی چشم معمولاً به صورت ناگهانی و با شدت زیاد ظاهر میشوند. فرد آسیبدیده اغلب احساس میکند که جسمی خارجی مانند شن یا ماسه در چشمانش وجود دارد. درد میتواند از یک سوزش ملایم تا دردی شدید و ناتوانکننده متغیر باشد. حساسیت شدید به نور یکی از بارزترین نشانههاست که فرد را مجبور به بستن چشمها و پناه بردن به محیطی تاریک میکند. اشکریزش شدید، قرمزی و تورم پلکها نیز از دیگر علائم رایج هستند. در برخی موارد، ممکن است فرد دچار تاری دید موقت یا مشاهده هاله در اطراف منابع نوری شود. این علائم معمولا هر دو چشم را درگیر میکنند، مگر اینکه یکی از چشمها به نحوی محافظت شده باشد.
درمان های فوری خانگی برق زدگی چشم
اقدامات خانگی برای مدیریت برق زدگی چشم صرفاً با هدف کاهش درد و ناراحتی اولیه انجام میشوند و جایگزین مراجعه به پزشک نیستند. اولین و مهمترین اقدام، دور شدن فوری از منبع نور و رفتن به یک اتاق کاملاً تاریک است. استراحت دادن به چشمها و بستن آنها به کاهش تحریک کمک شایانی میکند. اگر از لنزهای تماسی استفاده میکنید، باید آنها را بلافاصله خارج کنید تا از تحریک بیشتر قرنیه جلوگیری شود. به هیچ عنوان چشمهای خود را نمالید، زیرا این کار میتواند آسیب به سطح قرنیه را تشدید کند. استفاده از عینک آفتابی تیره، حتی در محیطهای داخلی، میتواند به کاهش حساسیت به نور کمک کند. این اقدامات اولیه به تسکین موقت علائم کمک کرده و فرصتی برای ارزیابی شدت آسیب و تصمیمگیری برای مراجعه به متخصص فراهم میآورد. به خاطر داشته باشید که هدف اصلی این روشها، فراهم کردن آرامش برای چشم تا زمان دریافت مراقبتهای تخصصی است.
کمپرس سرد و کاهش التهاب
یکی از مؤثرترین روشهای خانگی برای کاهش درد و التهاب ناشی از برق زدگی چشم، استفاده از کمپرس سرد است. سرما باعث انقباض عروق خونی سطح چشم و پلکها شده و به کاهش قرمزی، تورم و احساس سوزش کمک میکند. برای این کار، یک پارچه تمیز و نرم را با آب سرد مرطوب کرده، آب اضافی آن را بگیرید و به آرامی روی پلکهای بسته قرار دهید. این عمل را میتوان به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه و چندین بار در روز تکرار کرد. مهم است که از قرار دادن مستقیم یخ روی پلکها خودداری شود، زیرا سرمای شدید خود میتواند به پوست حساس این ناحیه آسیب برساند. این روش یک راهکار ایمن و ساده برای تسکین فوری علائم است.
استفاده از مواد طبیعی
برخی مواد طبیعی به دلیل خاصیت خنککنندگی و آبرسانی میتوانند به عنوان یک تسکیندهنده موقت استفاده شوند. به عنوان مثال، قرار دادن برشهای نازک و سرد خیار یا سیبزمینی روی پلکهای بسته میتواند حس خنکی و آرامش ایجاد کند. این مواد حاوی مقدار زیادی آب هستند و دمای پایین آنها مشابه کمپرس سرد عمل میکند. چای کیسهای سرد شده (بهویژه چای بابونه که خاصیت ضدالتهابی دارد) نیز میتواند گزینه دیگری باشد. با این حال، باید با احتیاط کامل عمل کرد و اطمینان حاصل نمود که هیچگونه ذره یا مایعی وارد چشم نشود. این روشها درمان قطعی محسوب نمیشوند و تنها برای کاهش ناراحتی سطحی تا زمان مراجعه به پزشک کاربرد دارند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه بسیاری از موارد برق زدگی چشم طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت با استراحت بهبود مییابند، اما برخی علائم هشداری جدی هستند و نیازمند مراجعه فوری به چشمپزشک میباشند. اگر درد پس از گذشت یک روز نهتنها کاهش نیافته بلکه شدیدتر شده است، باید بدون تأمل به متخصص مراجعه کنید. هرگونه کاهش یا تغییر در بینایی، مانند تاری دید شدید، مشاهده لکههای تاریک یا از دست دادن بخشی از میدان دید، یک علامت خطر جدی محسوب میشود. همچنین، مشاهده هرگونه ترشح چرکی یا زرد رنگ از چشم میتواند نشانه عفونت باکتریایی ثانویه باشد که نیازمند درمان فوری با آنتیبیوتیک است. اگر پس از حادثه احساس میکنید که یک جسم خارجی در چشم شما گیر کرده است و این حس با شستشو از بین نمیرود، ممکن است یک تکه فلز یا ذرهای دیگر در قرنیه فرو رفته باشد که باید توسط پزشک خارج شود. نادیده گرفتن این علائم میتواند منجر به عوارض دائمی مانند زخم قرنیه، عفونتهای شدید و حتی کاهش دائمی بینایی شود.
سوالات متداول
مدت زمان بهبودی برق زدگی چشم چقدر است؟
در موارد خفیف تا متوسط، با استراحت و دنبال کردن دستورات پزشک، علائم معمولاً طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت به طور کامل برطرف میشوند. لایه سطحی قرنیه قابلیت ترمیم سریع دارد، اما موارد شدیدتر ممکن است به زمان بیشتری برای بهبودی کامل نیاز داشته باشند.
آیا برق زدگی چشم میتواند باعث آسیب دائمی شود؟
بله، اگرچه نادر است. در صورتی که آسیب اولیه بسیار شدید باشد یا به درستی درمان نشود و منجر به عفونت یا ایجاد زخم روی قرنیه گردد، میتواند باعث کاهش دائمی بینایی یا تاری دید شود. به همین دلیل مراجعه به پزشک اهمیت زیادی دارد.
چه کارهایی را پس از برق زدگی چشم نباید انجام داد؟
هرگز چشمهای خود را نمالید، زیرا این کار آسیب قرنیه را تشدید میکند. از استفاده خودسرانه از هرگونه قطره چشمی خودداری کنید. تا زمان بهبودی کامل از قرار دادن لنزهای تماسی در چشم پرهیز نمایید.
