نیستاگموس

* نیستاگموس چیست

نیستاگموس حرکت ناگهانی، غیر ارادی و ریتمیک چشم ها است که دارای یک فاز رفت و یک فاز برگشت می باشد. این حرکات ممکن است افقی، عمودی یا چرخشی باشند. نیستاگموس معمولاً دو چشم را گرفتار می کند وغالباً با نگاه به سمت ویژه ای تشدید می شود .

 

* انواع شایع نیستاگموس

نیستاگموس را می توان به دو نوع حسی و حرکتی تقسیم کرد. به نظر می رسد «نیستاگموس حرکتی» از سنین 6 هفتگی تا سه ماهگی شروع می شود. اعضاء دیگر خانواده ممکن است دچار حرکات چشمی غیر طبیعی مشابهی نیز باشند، معمولاً حرکت افقی است.

 غالباً نگاه کردن بسیار نزدیک به اشیاء یا دیدن در جهت های غیر عادی از شدت نیستاگموس می کاهد و بینایی را بهبود می بخشد. خوشبختانه حرکت چشم بیماران باعث دیدن متحرک اشیا نمی شود. با دور شدن اشیاء بینایی ممکن است کاهش یابد اما با نزدیکی آنها بینایی تقریباً طبیعی است. معمولاً هیچ گونه محدودیتی در پتانسیل یادگیری افراد مبتلا به نیستاگموس حرکتی وجود ندارد.

نوع دیگر این عارضه «نیستاگموس حسی» است که با بینایی کاهش یافته به هر دلیلی همراه می شود. نیستاگموس حسی معمولاً در سن 6 تا 8 هفتگی شروع می شود. چشم ها متحرک به نظر می رسند و حرکت آنها گاه تند و گاه کند است. در اغلب موارد چشم ها به طرف بالا می چرخند و پلک ها نیز ممکن است تکان بخورند. گاهی علت کاهش بینایی (مثلا در نوزادان متولد شده با کاتاراکت یا آب مروارید) قابل درمان است. مسائل دیگری که به «نیستاگموس حسی» منجر می شوند (مثل بیماری های عصب چشم یا شبکیه) ممکن است قابل درمان نباشند. با این حال شناخت علت زمینه ای برای پیش بینی وضعیت کودک در آینده از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

 

پرسش این است که این حرکات چشمی چه سودی دارند؟ به طور ساده می توان گفت که با کمک سازوکارهای پیچیده ای که در رابطه تنگاتنگ دستگاه تعادلی و مغز و بینایی وجود دارد، انسان قادر است تصویر شیء را که می خواهد ببیند، بر روی لکه زرد شبکیه نگه دارد تا حداکثر بینایی حاصل شود و حرکات شیء یا حرکات بدن و سر تغییری در تصویر ایجاد نکند زیرا اگر حرکتی در سر انسان رخ دهد و سازوکارهای جبرانی نتوانند با ایجاد حرکات اصلاحی چشم، تصویر را بر روی شبکیه نگهدارند، فرد دید واضحی از شیء مورد نظر نخواهد داشت.

برای ساده تر شدن مطلب می توان مثال های زیر را مطرح کرد:

1. اگر حرکات پرسوئیتی «حرکات تعقیبی آهسته» چشم ها وجود نداشتند نمی توانستیم تصویر کاملاً واضحی از یک شیء در حال حرکت به طور مداوم داشته باشیم.

2. اگر حرکات نیستاگموسی وجود نداشتند، درون قطار قادر نبودیم محیط بیرون را لحظه به لحظه تماشا کنیم و تصاویر مانند یک نوار فیلم مبهم و تار از معرض دید ما رد می شدند. در مثال حاضر، تصویر اشیاء بیرون را با یک حرکت آرام در خلاف جهت حرکت قطار دنبال می کنیم و پس از آنکه شیء از حوزه دید ما خارج شده، با یک حرکت ساکادی «حرکات سریع چشم» چشم ها به نقطه اولیه برگردانده می شود.

 

* علل نیستاگموس

در بیشتر افرادی که نیستاگموس دارند، این مشکل مادرزادی است «که می تواند حسی یا حرکتی باشد». نیستاگموس حسی بر روی یک بیماری زمینه ای چشم «با کاهش شدید بینایی از ابتدای تولد» ایجاد می شود. از جمله این بیماری ها کاتاراکت یا آب مروارید، گلوکوم یا آب سیاه مادرزادی، آلبینسیم، اختلالات مادرزادی شبکیه و عصب بینایی را نام برد. در نیستاگموس حرکتی اختلال چشمی دیگری وجود ندارد و این بیماران از قدرت بینایی خوبی برخوردار هستند.

به ندرت نیستاگموس در اثر تومورهای مغزی یا اختلالات عصبی شدید رخ می دهد. نیستاگموس ممکن است به صورت ارثی و بدون همراهی با بیماری دیگری باشد.

نیستاگموس می تواند ناشی از مصرف دارو باشند. این نوع نیستاگموس به ندرت با دوبینی همراه است و غالباً دید اطراف را با مشکل مواجه می سازد. علل دیگر شامل نوشیدن بیش از حد الکل یا استفاده از داروهای کنترل بیماری است. غالباً این گونه نیستاگموس با قطع مصرف دارو بهبود می یابد.

برخی از افراد می توانند «نیستاگموس ارادی» ایجاد کنند همان طوری که می توانند گوش های خود را تکان دهند. به عبارت دیگر آنها می توانند حرکت های افقی، سریع و خوب را ایجاد و برای مدت کوتاهی آنها را ادامه دهند. غالباً این گونه نیستاگموس برای جلب توجه به کار گرفته می شود.

نیستاگموس ناشی از بیماری کمتر دیده می شود. غالباً با نشانه ها و علائم نورولوژیکی همراه است که شدت بیماری را نشان می دهند.

 

* علائم نیستاگموس

علامت اصلی همان حرکات ریتمیک است که در اغلب موارد با چشم غیر مسلح نیز قابل تشخیص است. در برخی بیماران وجود وضعیت غیرطبیعی جبرانی سر برای قرار گرفتن در وضعیتی است که کمترین میزان نیستاگموس وجود دارد. در برخی از بیماران ممکن است همزمان با نیستاگموس، انحراف چشم نیز وجود داشته باشد.

علاوه بر علائم فوق، در موارد حسی سایر علائم بیماری زمینه ای چشمی همچون افتادگی پلک ها، کاتاراکت، بیماری شبکیه یا عصب بینایی نیز قابل تشخیص هستند. در مواردی که شک به بیماری زمینه ای سیستم عصبی وجود دارد، بررسی های لازم در این زمینه باید انجام شده و کودک سریع تر به متخصص مغز و اعصاب معرفی شود.

ارزيابي كامل توسط متخصص چشم و احتمالاً همکاری پزشكان با متخصصین سایر رشته‌ها بسيار حائز اهميت است. معمولاً مي‌توان علت را تشخيص داد. عوامل مهم تشخيص به سن شروع، سابقه خانوادگي، ‌سلامتي عمومي بيمار يا استفاده از داروهاي ويژه بستگي دارد. چشم پزشك ممكن است نوع نيستاگموس، ‌سرعت و جهت آن را بسنجد و مشكلات چشمي ديگر را همچون افتادگي پلك‌ها، كاتاراكت، بیماری شبكيه يا عصب بينايي جستجو كند. آزمايشات خوني يا گرفتن عكس‌هاي ويژه مي توانند در تشخيص علت مفيد باشند.

- نیستاگموس چیست؟

- چند نوع نیستاگموس وجود دارد؟ آیا همه آنها مشکل بینایی ایجاد می کنند؟

- نیستاگموس حرکتی در چه سنی مشاهده می شود؟

- نیستاگموس حسی در چه سنی مشاهده می شود؟

- آیا نیستاگموس یک بیماری چشمی است؟

- علت شایع نیستاگموس چیست؟

- آیا بیماری های مادرزادی چشم بر نیستاگموس اثر می گذارند؟

- آیا می توان نیستاگموس را درمان کرد؟

- چه موقعی از درمان جراحی نیستاگموس استفاده می شود؟

 

 

 

- نیستاگموس چیست؟

به حرکت ناگهانی، غیر ارادی و ریتمیک چشم ها گفته می شود که دارای یک فاز رفت و یک فاز برگشت است.

- چند نوع نیستاگموس وجود دارد؟ آیا همه آنها مشکل بینایی ایجاد می کنند؟

1. نیستاگموس حرکتی: غالباً مشکل بینایی ایجاد نمی کند.

2. نیستاگموس حسی: غالباً با مشکل بینایی همراه است.

3. نیستاگموس ارادی: مشکل بینایی ایجاد نمی کند و بیشتر برای جلب توجه است.

- نیستاگموس حرکتی در چه سنی مشاهده می شود؟

معمولاً در سنین 6 هفتگی تا سه ماهگی پس از تولد قابل مشاهده است.

- نیستاگموس حسی در چه سنی مشاهده می شود؟

معمولاً در سن 6 تا 8 هفتگی شروع می شود. چشم ها متحرک به نظر می رسند و حرکت آنها گاه تند و گاه کند است.

- آیا نیستاگموس یک بیماری چشمی است؟

به طور طبیعی خیر، زیرا اگر حرکات رفت و برگشتی وجود نداشتند قادر نبودیم حین حرکت مناظر را به صورت واضح مشاهده کنیم. برخی اختلالات بر حرکات طبیعی چشم اثر می گذارند که باید مورد توجه قرار بگیرند.

- علت شایع نیستاگموس چیست؟

 در بیشتر افرادی که نیستاگموس دارند، این مشکل مادرزادی است «که می تواند حسی یا حرکتی باشد». نیستاگموس حسی بر روی یک بیماری زمینه ای چشم «با کاهش شدید بینایی از ابتدای تولد» ایجاد می شود. در نیستاگموس حرکتی اختلال چشمی دیگری وجود ندارد و این بیماران از قدرت بینایی خوبی برخوردار هستند.

- آیا بیماری های مادرزادی چشم بر نیستاگموس اثر می گذارند؟

بله؛ از جمله این بیماری ها کاتاراکت یا آب مروارید، گلوکوم یا آب سیاه مادرزادی، آلبینسیم، اختلالات مادرزادی شبکیه و عصب بینایی است.

- آیا می توان نیستاگموس را درمان کرد؟

گاهی با برطرف کردن علت زمینه ای می توان نیستاگموس را درمان نمود. اگر چه نیستاگموس غالباً ماندگار است اما می توان بینایی کاهش یافته را با استفاده از عینک و وسایل کمک کننده کاهش بینایی بهبود بخشید.

- چه موقعی از درمان جراحی نیستاگموس استفاده می شود؟

1. برای  اصلاح وضعیت غیر طبیعی سر

2.  برای اصلاح انحراف چشم احتمالی همراه

3. برای کاهش شدت و دامنه نیستاگموس

در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر و دریافت نوبت معاینه با مرکز تماس کلینیک فوق تخصصی چشم پزشکی نور مطهری با شماره تلفن 021-42313 تماس بگیرید.