خشکی چشم Dry Eye Syndrome

احتمالاً از خودتان می پرسید علت خشکی چشم چیست؟ یا درمان خشکی چشم چیست؟ در پاسخ باید گفت: علت خشک شدن چشم به متغیرهای محیطی و بالینی وابسته است. مثلاً قرار گرفتن در معرض باید یا مصرف برخی داروها باعث ایجاد خشکی چشم می شود. همچنین در بعضی درمان ها این عارضه ایجاد می شود. به عنوان مثال خشکی چشم بعد از عمل PRK اتفاق می افتد و قابل کنترل است. همچنین خشک شدن چشم بعد از عمل لیزیک نیز گزارش شده است.

کار اشک چشم مرطوب نگه داشتن و شستشوی مداوم سطح کره چشم و رساندن اکسیژن و مواد غذایی به قرنیه است. اشک چشم از سه لایه تشکیل شده است:
لایه موکوسی عمقی: این لایه روی قرنیه و ملتحمه را می پوشاند و به پخش شدن لایه آبکی اشک در سطح چشم کمک می کند.
لایه آبکی میانی: این لایه قسمت اصلی اشک را تشکیل می دهد. بخش عمده (98%) این لایه از آب بقیه آن از املاح و پروتئین ها تشکیل شده است. قسمت عمده لایه آبکی اشک از غده اشکی ترشح می شود که در قسمت خارج و بالای کره چشم زیر پلک فوقانی قرار گرفته است.
لایه چربی سطحی: این لایه که از غده های موجود در لبه پلک ترشح می شود روی لایه آبکی را می پوشاند و از تبخیر سریع این لایه جلوگیری می کند.
با هر نوبت پلک زدن لایه اشکی روی چشم گسترده می شود. اشک اضافی از طریق دو سوراخ کوچک در گوشه داخلی پلک ها به داخل بینی تخلیه می شود. (به همین علت گریه کردن باعث آبریزش از بینی می شود.)

چرا چشم خشک می شود؟ احتمالاً این سوال شما هم است. به طور کلی هر عاملی که باعث کاهش تولید یا تغییر کیفیت اشک شود می تواند منجر به خشکی چشم شود. مهمترین عوامل ایجاد خشک شدن چشم عبارتند از:

* بالا رفتن سن: با افزایش سن مقدار ترشح لایه آبکی اشک کم می شود. به علاوه همانطور که در افراد مسن چربی پوست کمتر و پوست خشک می شود، در چشم نیز میزان ترشح چربی کمتر می شود و در نتیجه مقدار تبخیر لایه آبکی زیاد می شود. کاهش تولید و افزایش تبخیر لایه آبکی اشک باعث ایجاد خشکی چشم در اکثر افراد مسن می شود. این گروه از افراد برای بررسی علائم خشکی چشم باید به طور منظم تحت معاینه چشم پزشکی قرار بگیرند.

نکته: خشکی چشم و درمان آن بسیار اهمیت دارد. توجه داشته باشید خشک شدن چشم و درمان آن در سنین بالا برای حفظ سلامت چشم ها بسیار اهمیت دارد.

* عوامل محیطی: در محیط های گرم و خشک میزان تبخیر لایه آبکی اشک زیاد است. قرار گرفتن در معرض باد شدید و یا هوای سرد و خشک ارتفاعات باعث بدتر شدن خشکی چشم می شود. استفاده از وسایل گرمازا و قرار گرفتن در معرض گرد و غبار و دود سیگار خشکی چشم را بیشتر می کند. بهترین راهکار برای کاهش علائم خشکی چشم کنترل عوامل محیطی است.

* کار چشمی طولانی مدت: به منظور کاهش علائم خشکی چشم پلک زدن متناوب برای پخش شدن لایه اشک ضروری است. در مواردی که فرد برای مدت طولانی به چیزی خیره شود و پلک نزند (مثلاً در موقع کار با کامپیوتر) علائم خشکی چشم بدتر می شود. در این حالت افراد معمولاً با احساس سنگ ریزه در چشم مواجه می شوند.

* داروها: بسیاری از داروهای معمولی می توانند باعث کم شدن ترشح اشک و ایجاد خشکی چشم شوند. مهمترین این داروها عبارتند از:

داروهای ضد فشار خون

داروهای سرماخوردگی (آنتی هیستامین ها)

داروهای ضد افسردگی داروهای قلبی

قرص های جلوگیری از بارداری

بسیاری از قطره های چشمی (به خصوص داروهایی که برای درمان گلوکوم استفاده می شوند).

نکته: قطره اشک مصنوعی چشم (قطره خشکی چشم) در این دسته بندی قرار نمی گیرد. اشک مصنوعی چشم که برخی به آن قطره خشکی چشم نیز می گویند راه حلی ساده برای کاهش علائم خشکی چشم است.

* تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی به علت تغییر دو چربی لایه اشکی می توانند باعث خشکی چشم شوند. یائسگی، بارداری و قرص های جلوگیری از بارداری به علت تغییرات هورمونی بیماری خشکی چشم را تشدید می کنند و غدد اشکی کمتر فعالیت می کنند.

* بیماری ها: بیماری هایی مثل تیروئید و برخی از بیماری های سیستم ایمنی (مثل شوگرن و لوپوس) باعث ایجاد خشکی چشم می شود. برای درمان خشکی چشم در این بیماران مراقبت های بالینی احتمال بروز علائم خشکی چشم را کاهش می دهد. در بعضی بیماران خشکی چشم با احساس سنگینی پلک چشم همراه است.

نکته: برخی بین خشکی چشم و مگس پران رابطه ای می بینند. باید توجه داشت مگس پران به تنهایی بیماری نیست ولی می تواند نشانه ای از بیماری باشد. بنابراین در صورتیکه علائم خشکی چشم و مگس پران را با هم تجربه کردید حتما با چشم پزشک خود درمیان بگذارید.

* مشکلات تغذیه ای: کیفیت تغذیه ارتباط مستقیمی با بیماری خشکی چشم دارد. کمبود ویتامین A خشکی چشم را افزایش می دهد. برای پیشگیری از خشکی چشم مصرف به اندازه ویتامین ها را در برنامه غذایی خود قرار دهید.

* التهاب لبه پلک ها (بلفاریت): این بیماری با تغییر در چربی لایه اشکی باعث بدتر شدن علائم خشکی چشم می شود. برای درمان خشکی چشم بررسی و معاینه لبه پلک ها ضروری است.

* بسته نشدن پلک ها: یکی از دلایل ابتلا به بیماری خشکی چشم مشکلات پلکی است. در صورتیکه به علت مشکلات ساختاری پلک ها درست بسته نشود مقدار تبخیر اشک زیاد می شود و علائم خشکی چشم ایجاد می شود. به علاوه در مواردی که به علت مشکلات عصبی (مثلاً پارکینسون) فرد کمتر در حالت عادی پلک بزند خشکی چشم ایجاد می شود. معاینه بالینی این بیماران برای تشخیص و درمان علائم خشکی چشم ضروری است.

* استفاده از لنزهای تماسی: استفاده از لنز تماسی (کنتاکت لنز) یکی از علل شایع خشکی چشم است. لنزهای تماسی مثل یک اسفنج لایه آبکی اشک را جذب می کنند و باعث خشکی چشم می شوند. به علاوه استفاده از لنز تماسی باعث کم شدن حس قرنیه و کاهش پلک زدن می شود و در نتیجه تولید و پخش شدن اشک را با مشکل مواجه می کند.

شایع ترین علائم خشکی چشم عبارتند از:

• سوزش و خارش چشم ها
• احساس وجود جسم خارجی (شن ریزه) در چشم ها
• تاری دید که با پلک زدن برطرف می شود
• قرمزی چشم ها حساسیت به نورهای شدید
• اشک ریزش بیش از حد
• عدم تحمل لنز تماسی
•  

معمولاً علائم خشکی چشم در هر دو چشم ایجاد می شود. شدت علائم خشکی چشم در زمان های مختلف یکسان نیست و اغلب پس از قرار گرفتن در معرض باد و گرد و غبار، کار با کامپیوتر، تماشای تلویزیون یا مطالعه طولانی مدت بدتر می شود.

در صورتی که به علت وجود علائم فوق به خشکی چشم مشکوک شدید حتماً با پزشک مشورت کنید. به یاد داشته باشید که بیماری خشکی چشم علاوه بر آنکه احساس ناراحتی ایجاد می کند در صورتی که شدید باشد ممکن است باعث ایجاد لک قرنیه و کاهش دید دائمی شود.

انواع روش های بررسی و تشخیص خشکی چشم

* مشاهده لایه اشک موجود در سطح چشم با استفاده از دستگاه اسلیت لامپ

رنگ آمیزی سطح چشم با استفاده از رنگ های مخصوص: این رنگ ها به مناطق خشک و آسیب دیده سطح چشم می چسبند و آن ها را مشخص می کنند.

* اندازه گیری مقدار اشک با کاغذ مخصوص (تست شیرمر):

در این روش یک فیلتر کاغذی مخصوص در داخل پلک قرار داده می شود و پس از چند دقیقه بررسی می شود میزان رطوبتی که جذب فیلتر کاغذی شده است با میزان ترشح اشک در ارتباط است.

* بررسی ترکیبات شیمیایی اشک:

در این روش (که در موارد خاص به کار می رود) مقدار املاح و پروتئین های اشک بررسی می شود.

درمان خشکی چشم چیست؟ ایا خشکی چشم درمان قطعی دارد؟

باید اشاره کرد که خشکی چشم درمان قطعی ندارد. در نظر داشته باشید که مشکلات ناشی از بیماری خشکی چشم ممکن است بسیار خفیف یا بسیار شدید باشد. در موارد خیلی خفیف صرفاً توجه به توصیه های کلی باعث بهبود علائم خشکی چشم می شود. اما در موارد شدیدتر به اقداماتی برای درمان خشکی چشم نیاز است.

* اگر به هر دلیل با علائم خشکی چشم مواجه شدید در طول روز مایعات کافی بنوشید. این امر به مرطوب نگه داشتن بافت های بدن و از جمله سطح چشم کمک می کند.

* اگر دانش آموز، دانشجو، کارگر و راننده هستید، در مواقعی که کار چشمی طولانی مدت انجام می دهید سعی کنید به صورت ارادی پلک بزنید. تاکید می کنیم با افزایش دفعات پلک زدن می توان درمان خشکی چشم -که به آن درمان خشکی پلک چشم نیز گفته می شود- را به سادگی انجام دهید.

* از قرار گرفتن در معرض گرد و غبار، یا دود سیگار پرهیز کنید. در محیط های خشک و در هوای طوفانی حتی الامکان از عینک (آفتابی یا طبی) و قطره اشک مصنوعی چشم یا ژل خشکی چشم استفاده کنید.

* در فصول سرد سال از دستگاه بخور برای مرطوب نگه داشتن فضای اتاق و پیشگیری از خشکی چشم استفاده کنید.

* چشم ها را نمالانید. مالیدن چشم ها به ویژه در زمانی که احساس وجود جسم خارجی (سنگ ریزه در چشم) می کنید نتیجه ای ندارد و علائم خشکی چشم بیشتر می شود.

* توجه کنید علامت خشکی چشم چه وقت هایی بهتر و چه وقت هایی بدتر می شود. با شناخت علائم زمینه ای برای پیشگیری از خشکی چشم اقدام کرده و درمان خشکی پلک چشم را سریعتر انجام دهید.

* از مواردی مانند گرمای بیش از حد اتاق، سشوار، گرد و غبار مصرف سیگار که ممکن است موجب خشکی چشم شوند، پرهیز نماید. تاکید می کنیم قبل از درمان خشکی چشم عوامل زمینه ساز آن را کاهش دهید.

* قطره های اشک مصنوعی چشم: قطره های اشک مصنوعی چشم (قطره خشکی چشم)؛ (دقت کنید با قطره چشم اشتباه گرفته نشود) شایع ترین داروهایی هستند که در درمان خشکی چشم به کار می روند و معمولاً علائم خشکی چشم را برطرف می کنند. در موارد خفیف و متوسط خشکی چشم معمولاً روزی 4-3 بار استفاده از قطره اشک مصنوعی چشم یا ژل خشکی چشم برای رفع علائم خشکی چشم کافی است. اشک مصنوعی چشم در کارخانه های مختلف دارویی ساخته می شود ممکن است محصولات اشک مصنوعی چشم یا انواع ژل خشکی چشم یک کارخانه خاص با چشم شما سازگاری بیشتری داشته باشد بنابراین بهتر است با مشورت چشم پزشک خود محصولات مختلف را شناسایی کنید و فرآورده ای را که با چشم شما سازگاری بیشتری دارد انتخاب کنید. برخی از انواع قطره های اشک مصنوعی چشم به سرعت از داخل چشم شسته می شوند و برای مدت کوتاهی علائم خشکی چشم را برطرف می کنند. برخی از انواع قطره ها چسبندگی بیشتری دارند و مدت بیشتری در چشم می مانند و اثر آن ها تا چندین ساعت پایدار می ماند. یک نکته مهم آن است که در ساخت برخی از قطره های اشک مصنوعی چشم (قطره خشکی چشم) از مواد محافظ (نگهدارنده) استفاده می شود.

* پمادهای چشمی: در مواردی که علائم خشکی چشم در موقع خواب هم وجود داشته باشد توصیه می شود از پماد های ساده چشمی قبل از خواب استفاده شود. این پمادها باعث چرب و مرطوب شدن سطح چشم می شود و از بیماری خشکی چشم جلوگیری می کند. استفاده از پماد در طول روز توصیه نمی شود.

* آنتی بیوتیک خوراکی: در مواردی که التهاب لبه پلک ها و غدد چربی در ایجاد خشکی چشم نقش داشته باشد گاهی استفاده از آنتی بیوتیک های خوراکی تحت نظر چشم پزشک می تواند به بهبود علائم خشکی چشم و فعالیت غدد اشکی کمک کند.

استفاده از شامپو بچه: در مواردی که التهاب پلک ها باعث ایجاد بیماری خشکی چشم شده باشد شستشوی لبه پلک ها با شامپو بچه رقیق شده با برداشتن چربی اضافه به بهبود علائم کمک می کند.

روش های دیگر درمان خشکی چشم چیست؟ یکی از جدیدترین روش های درمان علائم خشکی چشم، درمان خشکی چشم با لیزر E-eye است. در درمان خشکی چشم با لیزر با تحریک غدد میبومین (غدد لبه پلک غدد اشکی) با دستگاه E-eye تحریک می شوند. درمان خشکی چشم با لیزر در سه جلسه انجام می شود. مدت هر جلسه درمان خشکی چشم با لیزر بسته به شرایط بیمار بین 5 تا 10 دقیقه است.

این دستگاه جدید درمان خشکی چشم با لیزر محسوب می شود و امروزه در معتبرترین مراکز چشم پزشکی از جمله بیمارستان چشم پزشکی نور به کار گرفته می شود.

در درمان بیماری خشکی چشم (درمان خشکی چشم با طب سنتی یا درمان گیاهی خشکی چشم) بعضی بیماران به دنبال درمان خشکی چشم با داروهای گیاهی هستند.

*درمان خشکی چشم در طب اسلامی

عده ای تصور می کنند در درمان خشکی چشم در طب اسلامی یا درمان خشکی چشم طب سنتی، درمان خشکی چشم با عسل امکانپذیر است. درنظر داشته باشید که درمان خشکی چشم در طب سنتی یا درمان خشکی چشم با گیاهان دارویی که به درمان گیاهی خشکی چشم نیز شناخته می شود چندان موثر نبوده و ریشه علمی ندارد.

برخی هم درمان خشکی چشم با گلاب یا مثلاً خاصیت روغن بنفشه برای خشکی چشم را توصیه می کنند. این مورد نیز نمونه دیگری از درمان خشکی چشم طب سنتی و درمان خشکی چشم با گیاهان دارویی بوده و هیچ کدام از این روش هایی که درمان سنتی خشکی چشم را به دنبال دارند به لحاظ علمی ثابت نشدند و درمان خشکی چشم در طب سنتی و درمان خشکی چشم با گیاهان دارویی دراین زمینه کمکی به بیماری خشکی چشم نمی کند.

در موارد نسبتاً شدید بیماری خشکی چشم ممکن است با اقدامات فوق بهبود کافی ایجاد نشود در این موارد استفاده از روش های جراحی برای بهبود خشکی چشم ضروری است.

* بستن سوراخ های خروج اشک:

در این روش سوراخ های خارج کننده اشک از چشم به صورت موقت یا دائمی بسته می شوند. همان طور که بستن راه آب سینک ظرفشویی با توپی باعث باقی ماندن آب در سینک می شود با بستن سوراخ های خروجی اشک نیز باعث باقی ماندن اشک در چشم و مرطوب ماندن چشم می شود.

* بستن پلک ها:

در مواردی که فلج پلک ها یا اشکالات ساختمانی پلک ها باعث باز ماندن چشم و تبخیر اشک شود با بستن موقتی بخشی از پلک ها می توان سطح تبخیر اشک را کمتر کرد و به درمان خشکی چشم کمک کرد.

* پیوند قرنیه:

در مواردی که بیماری خشکی چشم شدید باعث ایجاد کدورت یا زخم قرنیه شده باشد ممکن است برای کمک به بهبود دید نیاز به جراحی پیوند قرنیه باشد. البته نتیجه پیوند قرنیه در این موارد معمولاً چندان خوب نیست.

در موراد بسیار شدید خشکی چشم از خون بیمار قطره سرم (با همان کیفیت مشابه اشک چشم) تهیه می شود که به جای قطره اشک مصنوعی چشم (قطره خشکی چشم یاژل خشکی چشم) قابل استفاده است. این قطره حاوی مواد مغذی خون بوده و به بهبود قابل توجه علائم خشکی چشم و بیماری خشکی چشم کمک می کند.

تومور غدد اشکی را می‌توان از طریق جراحی یا روش‌های غیرجراحی درمان کرد؛ اما برای درمان تومور غدد اشکی برخی موارد و شرایط بیمار ازجمله سوابق درمانی بیمار، ویژگی های تومور غدد اشکی، وضعیت خود بیمار و حفظ زیبایی او باید در نظر گرفته شود.

وجود بیماری خشکی چشم ممکن است نتیجه اعمال جراحی اصلاح عیوب انکساری مثل فمتولیزیک و فمتواسمایل را تحت تأثیر قرار دهد. معمولاً در صورت وجود بیماری خشکی چشم ترمیم قرنیه پس از عمل جراحی فمتولیزیک و فمتواسمایل با تأخیر انجام می شود و باعث خشکی چشم بعد از عمل prk یا سایر انواع عمل های اصلاح عیوب انکساری شود. همچنین در افراد مبتلا به بیماری خشکی چشم احتمال ایجاد عارضه پس از جراحی چشم بیشتر است.

به یاد داشته باشید که درمان خشکی چشم نه فقط برای راحتی چشم ها، بلکه برای سلامت چشم و حفظ بینایی اهمیت دارد.

- عوارض ناشی از خشکی چشم چیست؟

- آیا کار با کامپیوتر باعث خشکی چشم می شود؟

- عوارض درمان نکردن خشکی چشم چیست؟

- علت خشکی چشم در صبح چیست؟

- آیا بخور برای خشکی چشم مفید است؟

- آیا خشکی چشم خطرناک است؟

- چه غذاهایی برای خشکی چشم خوب است؟

- زالو درمانی برای خشکی چشم مفید است؟

- آیا رابطه ای بین خشکی چشم و تاری دید وجود دارد؟

- عوارض ناشی از خشکی چشم چیست؟
خشکی چشم کیفیت بینایی را کاهش می دهد و سبب قرمزی و خارش چشم می شود. این شرایط برای افرادی که مشاغل سخت و حساس دارند مخاطره آمیز است. همچنین در دانش آموزان و دانشجویان سبب کاهش یادگیری و عدم تمرکز می شود. در موارد حاد خشکی چشم آسیب دیدگی سطح قرنیه را به دنبال دارد.
- آیا کار با کامپیوتر باعث خشکی چشم می شود؟
بله؛ کار زیاد با کامپیوتر، موبایل و تبلت سبب خشکی چشم می شود. بهترین راه پیشگیری از خشکی چشم افزایش دفعات پلک زدن است.
- عوارض درمان نکردن خشکی چشم چیست؟
شایع ترین عارضه درمان نکردن خشکی چشم آسیب دیدگی سطح قرنیه و بروز مشکل در سیستم اشکی چشم است. چنانچه بیمار به چشم پزشک مراجعه نکنند ممکن است با عوارض سخت و غیرقابل جبران روبرو شود.
- علت خشکی چشم در صبح چیست؟
علت خشکی چشم صبحگاهی می تواند به دلیل اشکال در سیستم پلکی، کم آبی بدن، وجود برخی بیماری ها، مصرف برخی داروها یا انجام بعضی درمان ها باشد. اگر این با خشکی چشم صبحگاهی به دفعات مواجه هستید حتماً به چشم پزشک مراجعه کنید.
- آیا بخور برای خشکی چشم مفید است؟
هوای مرطوب بر کیفیت اشک چشم تاثیر می گذارد. توصیه می کنیم در محیط های خشک از بخور سرد استفاده کنید.
- آیا خشکی چشم خطرناک است؟
اگر خشکی چشم متوسط و شدید به موقع درمان نشود به قرنیه آسیب جدی می رساند.
- چه غذاهایی برای خشکی چشم خوب است؟
به طور معمول نوشیدن آب، خوردن میوه های تازه و سبزیجات موجب کاهش خشکی چشم می شود.
- زالو درمانی برای خشکی چشم مفید است؟
از نظر علمی خاصیت زالو درمانی برای خشکی چشم ثابت نشده است.
- آیا رابطه ای بین خشکی چشم و تاری دید وجود دارد؟
خشکی چشم کیفیت بینایی را کاهش می دهد و در بعضی ممکن است سبب تاری دید شود. همچنین خشکی چشم و سردرد در برخی افراد گزارش شده است هر چند که برای پی بردن به علت آن بررسی بالینی دقیق ضروری است.