جراحی مجاری اشکی کودکان

به انسداد مجرای باریک نازولاکریمال که به طور طبیعی باعث درناژ (تخلیه) اشک از سطح چشم می شود انسداد مجرای اشکی گفته می شود که به دو صورت اکتسابی و مادرزادی است.

* علت انسداد مادرزادی مجرای اشکی نازولاکریمال:

انسداد مادرزادی مجرای اشکی در کودکان شایع است. 6 تا 10درصد کودکان قبل از باز شدن کامل مجاری اشکی به دنیا می آیند. در بعضی منابع عنوان شده است که شیوع این اختلال در نوزادان 50%  است. علت این انسداد باقی ماندن مامبران (پرده) در انتهای مجرای نازولاکریمال در سمت بینی است.

* نشانه های انسداد مادرزادی مجرای اشکی:

معمولاً نوزادانی که این مشکل را دارند در 2 تا 6 هفته اول بعد از تولد علائمی نشان می دهند که شایع ترین آنها اشک ریزش است. در یک ماه اول بعد از تولد ترشح رفلکسی اشک یا (ریزش اشک) در زمان گریه کردن نداریم و اگر اشک بیاید به احتمال زیاد پاتولوژیک (ناشی از یک بیماری) است. از علائم دیگر این بیماری ترشح، التهاب مکرر ملتحمه و التهاب و عفونت کیسه اشکی است که در این صورت ناحیه زیر چشم، نزدیک بینی قرمز و ملتهب شده و نسبت به لمس حساس است. ممکن است این ناحیه متورم شود و ترشح موکوسی در کناره داخلی چشم دیده شود. در 1/3 موارد این درگیری دو طرفه است. معمولاً علائم نوزاد با گرد و غبار و باد تشدید می شود اما ترس از نور photophobia وجود ندارد.

توجه: در کودکانی که اشک ریزش و photophobia دارند، گلوکوم مادرزادی باید در نظر گرفته شود.

با فشار ملایم بر روی کیسه اشکی  lacrimal sac، مایع از منافذ اشکی puncta خارج می شود.

موادی مانند فلئورسئین در داخل چشم ریخته می شوند و بر اساس زمان ناپدید شدن آنها از چشم و یا زمان حضورشان در داخل حفره حلقی دهانی (که با نور آبی کبالت ارزیابی می شود) می توان در مورد وجود یا عدم وجود انسداد قضاوت کرد.

 انجام این روش تشخیصی در نوزادان مشکلات خاص خود را دارد. برای انجام این تست تشخیصی ابتدا قطره 1% فلئورسئین در ملتحمه ریخته می شود و سپس بین 2 تا 5 دقیقه صبر می کنیم. در شرایط طبیعی بعد از 5 دقیقه تقریباً نباید هیچ فلئورسئینی در چشم باقی بماند.

انسداد مادرزادی مجرای اشکی در کودکان در اغلب موارد خود به خود بهبود می یابد به طوری که معمولاً تا قبل از 1 سالگی در 95% کودکان مجرای اشکی باز می شود. با این حال درمان های مداخله ای این بیماری شامل روش های غیر جراحی و جراحی است.

1. درمان conservative (غیر جراحی): شامل تحت نظر گرفتن، ماساژ کیسه اشکی و استفاده از آنتی بیوتیک موضعی است. برای ماساژ لازم است که دست خود را بشوید و انگشت اشاره خود را روی کناره داخلی (سمت بینی) چشم قرار دهید و به سمت پایین فشار دهید. همچنین ممکن است از شما خواسته شود تا از کمپرس گرم استفاده کنید. درصورت وجود عفونت، استفاده از یک پماد یا قطره آنتی بیوتیک موضعی مفید است. توجه داشته باشید که آنتی بیوتیک باعث برطرف شدن انسداد نمی شود.

اگر انسداد مجرای اشکی بعد از چند ماه با درمان های فوق برطرف نشود، یا یک عفونت شدید رخ دهد و یا کودک شما عفونت های عود کننده داشته باشد لازم است probing صورت گیرد که در 95-85% موارد در کودکان زیر یک سال موفقیت آمیز است ولی با افزایش سن کودک احتمال موفقیت کاهش می یابد.

2. عمل probing : یک روش جراحی است که حدوداً 10 دقیقه طول می کشد و یک پروب نازک و فلزی از داخل مجرای اشکی بسته عبور داده می شود تا انسداد را برطرف کند. برخی از پزشکان معتقدند سن مناسب probing شش ماهگی است که بدون بیهوشی عمومی در کلینیک قابل انجام است اما عده ای نیز معتقدند probing تا یک سالگی به تاخیر انداخته شود تا حداکثر شانس باز شدن خود به خودی مجرای اشک به کودک داده می شود. این روش جراحی در این سن در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود.

اگر probing ناموفق باشد و یا در این اقدام نشان داده شود که stenosis (تنگی و باریکی مجرا) وجود دارد ممکن است نیاز به اقدامات جراحی گسترده تری مانند silicone tube intubation باشد که در این روش یک لوله از جنس سیلیکون در داخل مجرای اشکی به مدت 6 ماه گذشته می شود که موجب انبساط مجرا شده و بعد از این مدت طی یک جراحی کوچک از چشم خارج می شود.

3. Balloon Dacryoplasty : یک روش جدید جراحی است که در آن یک بالون در گوشه چشم و داخل مجرای اشکی کار گذاشته می شود. در ابتدا این بالون توسط یک مایع استریل به مدت 90 ثانیه منبسط می شود و سپس مایع خارج می شود و مجدداً بالون به مدت 60 ثانیه منبسط شده و در انتها مایع خارج می شود. میزان موفقیت این روش بین 100-80% گزارش شده است.

4. DCR: در موارد نادری که کودکان علی رغم اقدامات درمانی فوق همچنان اشک ریزش دارند ممکن است در کودکان مانند بزرگسالان DCR  یا Dacryocystorhinostomy انجام شود.

این روش که درمان اصلی در اکثر بیماران مبتلا به انسداد اکتسابی نیز می باشد باید در افرادی مورد استفاده قرارگیرد که داکریوسیستیت راجعه یا (بازگشت مایع موکوئیدی)، اتساع دردناک کیسه اشکی و یا اشک ریزش آزاردهنده دارند. اگرچه روش های مختلفی برای درمان این حالت وجود دارد اما تکنیک اصلی در همه آنها باز کردن یک راه عبور از داخل کیسه اشکی به فضای بینی است.

- اشک از چند لایه تشکیل شده است؟

- انسداد مجرای اشکی چه موقع اتفاق می افتد؟

- شایع ترین نوع انسداد مجرای اشکی کودکان چیست؟

- چند درصد کودکان به این بیماری دچار می شود؟

- انسداد مجرای اشکی مادرزادی چه نشانه هایی دارد؟ 

- انسداد مجرای اشکی مادرزادی به همراه ترس از نور نشانه چیست؟

- انسداد مجرای اشکی مادرزادی چگونه تشخیص داده می شود؟

- انسداد مجرای اشکی مادرزادی چگونه درمان می شود؟

- اشک از چند لایه تشکیل شده است؟

1. لایه موکوس که توسط سلول های ملتحمه تولید و تشرح می شود.

2. لایه میانی که محلول آب و نمک است.

3. لایه چربی که به وسیله غدد میبومین ترشح می شود.

- انسداد مجرای اشکی چه موقع اتفاق می افتد؟

این مشکل زمانی اتفاق می افتد که اشک به طور طبیعی امکان تخلیه از سطح چشم را ندارد و ممکن است به صورت اکتسابی یا مادرزادی بروز پیدا کند.

- شایع ترین نوع انسداد مجرای اشکی کودکان چیست؟

انسداد مادرزادی مجرای اشکی در کودکان شایع است.

- چند درصد کودکان به این بیماری دچار می شود؟

حدود 6 تا 10درصد نوزادان قبل از بازشدن مجرای اشکی به دنیا می آیند. برخی مطالعات عنوان کرده اند حدود 50درصد نوزادان با این اختلال روبه رو هستند.

- انسداد مجرای اشکی مادرزادی چه نشانه هایی دارد؟  

شایع ترین علامت اشک ریزش است. در یک ماه اول بعد از تولد ترشح رفلکسی اشک (ریزش اشک) در زمان گریه کردن وجود ندارد و اگر اشک بیاید به احتمال زیاد پاتولوژیک (ناشی از یک بیماری) است. از علائم دیگر این بیماری ترشح، التهاب مکرر ملتحمه و التهاب و عفونت کیسه اشکی است که در این صورت ناحیه زیر چشم، نزدیک بینی قرمز و ملتهب شده و نسبت به لمس حساس است.

- انسداد مجرای اشکی مادرزادی به همراه ترس از نور نشانه چیست؟

انسداد مجرای اشکی می تواند نشانه گلوکوم مادرزادی باشد.

- انسداد مجرای اشکی مادرزادی چگونه تشخیص داده می شود؟

1. با فشار ملایم روی کیسه اشکی

2. با چکاندن ماده فلئورسئین در داخل چشم

- انسداد مجرای اشکی مادرزادی چگونه درمان می شود؟

طبق مطالعات انجام شده در 95درصد موارد تا قبل از یک سالگی این انسداد خودبه خود بهبود می یابد. در غیر این صورت باید به درمان های رایج غیرجراحی و جراحی متوسل شد که عبارتند از:

1. conservative : یک درمان غیرجراحی می باشد و شامل تحت نظر گرفتن، ماساژ کیسه اشکی و استفاده از آنتی بیوتیک موضعی است.

2. probing : یک عمل جراحی می باشد و یک پروب نازک و فلزی از داخل مجرای اشکی بسته عبور داده می شود تا انسداد را برطرف کند. این عمل حدود 10 دقیقه به طول می انجامد.

3. Balloon Catheter Dilation : یک عمل جراحی جدید است که در آن یک بالون در گوشه چشم و داخل مجرای اشکی کارگذاشته می شود و طی فرایندی خاص انسداد مجرای اشکی را برطرف می کند. موفقیت این روش 80 تا 100 درصد است.

4. DCR: یک عمل جراحی است که در موارد نادر در کودکان مانند بزرگسالان انجام می شود. این روش درمان اصلی در اکثر بیماران مبتلا به انسداد اکتسابی است.